شیمی درمانی، به عنوان یکی از روش های رایج درمان سرطان، با هدف از بین بردن سلول های سرطانی عمل می کند. اما متاسفانه، این روش درمانی سلول های سالم بدن را نیز تحت تاثیر قرار می دهد و به همین دلیل عوارض شیمی درمانی سرطان سینه، می‌تواند ناخوشایند باشد. شدت این عوارض در افراد مختلف متفاوت است و برخی افراد تنها عوارض جانبی خفیفی احساس خستگی، مشکلات گوارشی و… را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است با عوارض شدیدتری همچون ریزش موها، عفونت و درد شدید روبرو شوند.
در این مقاله، به بررسی عوارض جانبی احتمالی شیمی درمانی در درمان سرطان سینه می پردازیم. لازم به ذکر است که روش های درمانی دیگری نیز برای سرطان سینه وجود دارد، از جمله درمان هدفمند، هورمون درمانی و ایمونوتراپی، که هر کدام مکانیسم های متفاوتی برای مبارزه با سرطان دارند.
عوارض داروهای شیمی درمانی
سلول های سرطانی تمایل به رشد سریع دارند و داروهای شیمی درمانی سلول هایی را که سریع رشد می کنند، از بین می‌برند؛ اما از آنجایی که این داروها در سراسر بدن حرکت می‌کنند، می‌توانند سلول های سالم و طبیعی را که در حالت عادی به سرعت رشد می‌کنند را نیز، تحت تاثیر قرار دهند. آسیب به سلول های سالم در طی دوره شیمی درمانی، می‌تواند باعث عوارض جانبی مختلف شود؛ هرچند عوارض جانبی همیشه آنطور که انتظار دارید بد نیستند، اما نگرانی در مورد این بخش از درمان سرطان سینه، کاملا طبیعی است.
از جمله سلول های طبیعی که بیشتر در معرض آسیب داروهای شیمی درمانی قراردارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فولیکول های مو
- سلول های خون ساز در مغز استخوان
- سلول های موجود در دهان، دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی
برخی از داروهای شیمی درمانی می‌توانند به سلول های قلب، کلیه ها، مثانه، ریه ها و سیستم عصبی نیز، آسیب برسانند؛ از این رو گاهی اوقات، می‌توانید برای محافظت از سلول های طبیعی بدن خود از داروها و درمان‌های خاصی، باتوجه به نظر پزشک، استفاده کنید.
پزشکان سعی می‌کنند باتوجه به سطوح و مرحله سرطان، دوز کافی از داروهای شیمی درمانی را تجویز کنند، تا بتوانند عوارض جانبی را به حداقل برساند؛ آنها همچنین سعی می‌کنند، از تجویز داروهای متعددی که دارای عوارض جانبی مشابه هستند، اجتناب کنند.
علائم عوارض شیمی درمانی سرطان سینه
طبق آمار سایت معتبر amp.cancer.org، ترس از عوارض جانبی شیمی درمانی یکی از شایع ترین نگرانی های افراد مبتلا به سرطان است. این افراد مشتاقند بدانند که آیا با این عوارض روبرو خواهند شد و در صورت بروز، چه نوع عوارضی را باید انتظار داشته باشند.
در این بخش، به بررسی برخی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی می پردازیم:
- خستگی
- ریزش مو
- کبودی و خونریزی آسان
- عفونت
- کم خونی (تعداد کم گلبول های قرمز خون)
- تهوع و استفراغ
- اشتها تغییر می‌کند.
- یبوست
- اسهال
- مشکلات دهان، زبان و گلو مانند زخم و درد هنگام بلع
- نوروپاتی محیطی یا سایر مشکلات عصبی مانند بی حسی، گزگز و درد
- تغییرات پوست و ناخن مانند خشکی پوست و تغییر رنگ
- تغییرات ادرار و مثانه و مشکلات کلیوی
- وزن تغییر می‌کند.
- تغییرات خلق و خوی
- تغییر در میل جنسی و عملکرد جنسی
- مشکلات باروری
علت بروز عوارض شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی به سلول های سرطانی آسیب می‌رساند و می تواند آنها را از بین ببرد؛ اما برخی از انواع سلول های طبیعی نیز اغلب تقسیمات سریعی دارند که ممکن است در این چرخه آسیب ببینند. این اتفاق معمولا، در بافت‌هایی رخ می‌دهد که به یک منبع ثابت سلول های جدید مانند پوست، مو و ناخن نیاز دارند. شیمی درمانی می‌تواند به این سلول ها آسیب برساند، و این باعث بروز عوارض جانبی مختلف می‌شود.
در برنامه ریزی بهترین روش ترکیب داروهای شیمی درمانی، توجه به تداخلات احتمالی این داروها با سایر داروهای مصرفی بیمار، امری ضروری است؛ زیرا، تداخلات دارویی می تواند منجر به شدت یافتن عوارض جانبی و کاهش اثربخشی داروهای شیمی درمانی شود. (این داروها می توانند شامل داروهای بدون نسخه، ویتامین ها و مکمل های غذایی باشند. )
بنابراین، اطلاع رسانی کامل به پزشک در مورد تمامی داروهای مصرفی، اعم از نسخه ای و بدون نسخه، ویتامین ها، مکمل های گیاهی یا رژیمی، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ حتی اگر مصرف برخی از این داروها به شکل “در صورت نیاز” تجویز شده باشد، باید به پزشک اطلاع داده شود.
برای مثال، پلاکت ها نقش مهمی در لخته شدن خون و جلوگیری از خونریزی دارند. بسیاری از داروهای شیمی درمانی تعداد پلاکت ها را برای مدتی کاهش می دهند؛ در این شرایط، مصرف همزمان داروهایی مانند آسپرین یا داروهای مشابه، می تواند عملکرد پلاکت ها را بیش از پیش ضعیف کند. این موضوع در افراد سالم با تعداد پلاکت طبیعی، مشکلی ایجاد نمی کند؛ اما برای بیمارانی که به دلیل شیمی درمانی تعداد پلاکت پایینی دارند، خطر خونریزی جدی را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.
اکثر مردم ویتامین ها را راهی بی خطر برای بهبود سلامت می دانند، بنابراین جای تعجب نیست که بسیاری از افراد مبتلا به سرطان دوزهای بالایی از یک یا چند ویتامین را مصرف کنند؛ اما برخی ویتامین ها ممکن است، شیمی درمانی را کم اثر کنند. پزشک شما می تواند با بررسی سابقه دارویی و شرایط سلامتی شما، در مورد ایمنی مصرف سایر داروها، ویتامین ها و مکمل ها در طول دوره درمان سرطان راهنمایی های لازم را ارائه دهد.
به‌طورکلی، تحقیقات بیشتری در مورد اثرات ویتامین ها بر شیمی درمانی لازم است، بنابراینافراد مبتلا به سرطان باید هنگام مصرف ویتامین ها، نکات زیر را در نظر داشته باشند:
- اگر پزشک به شما دستور مصرف ویتامین ها را نداده است، بهتر است از این ویتامین استفاده نکنید.
- همیشه قبل از شروع مصرف هر نوع ویتامین، حتی یک مولتی ویتامین ساده، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض شیمی درمانی از جلسه چندم شروع می شود؟
به گفته سایت www.ucsfhealth.org بسیاری از افراد در چند ساعت اول پس از شیمی درمانی احساس خوبی دارند. معمولاً برخی از واکنش ها حدود چهار تا شش ساعت بعد رخ می‌دهد. با این حال، برخی از افراد تا 12 یا حتی 24 تا 48 ساعت پس از درمان واکنشی نشان نمی‌دهند. برخی از افراد تقریباً تمام عوارض جانبی شرح داده شده را تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر تقریباً هیچ کدام را تجربه نخواهند کرد.
این یعنی شدت عوارض شیمی درمانی در سرطان سینه و سرطان های دیگر، از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است؛ با تیم مراقبت از سرطان خود در مورد اینکه کدام عوارض جانبی در شیمی درمانی شما شایع است، و چه مدت ممکن است طول بکشد صحبت کنید. پزشک ممکن است، برای کاهش و جلوگیری از عوارض جانبی مختلف، داروهای خاصی برای شما تجویز کند.
برخی از داروهای شیمی درمانی عوارض جانبی طولانی مدتی مانند آسیب قلبی یا عصبی یا مشکلات باروری ایجاد می‌کنند؛ با این حال، اکثر این عوارض در بسیاری از افراد برای طولانی مدت باقی نمی ماند. برای اطمینان خاطر می‌توانید از پزشک خود، درمورد اینکه آیا داروهای شیمی درمانی شما، اثرات طولانی مدت دارند یا خیر، پرس و جو کنید.
آیا عوارض شیمی درمانی قابل درمان است؟
به گفته سایت www.nhs.uk بسیاری از افرادی که شیمی درمانی می‌کنند دوره هایی را تجربه می‌کنند که در آن احساس تهوع دارند؛ تیم مراقبت شما می‌تواند برای کاهش یا جلوگیری از این امر به شما داروی ضد تهوع بدهد. این داروها معمولا به صورت قرص یا کپسول در دسترس هستند. بسیاری از عوارض جانبی شیمی درمانی نسبتاً سریع از بین می‌روند، اما برخی از آنها ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا به طور کامل از بین بروند. به این اثرات، عوارض دیررس می‌گویند.
گاهی اوقات عوارض جانبی ممکن است تا آخر عمر باقی بمانند، مانند زمانی که شیمی درمانی باعث آسیب طولانی مدت به قلب، ریه ها، کلیه ها یا اندام های تناسلی می‌شود؛ همچنین، برخی از انواع شیمی درمانی باعث ایجاد اثرات تاخیری می‌شوند، مانند سرطان دوم که ممکن است سال ها بعد خود را نشان دهد.
مردم اغلب در مورد مدت زمان درمان یا عوارض جانبی شیمی درمانی، از روند درمان خود دلسرد می‌شوند؛ اگر چنین احساسی دارید، بهتر است با تیم مراقبت از سرطان خود صحبت کنید، تا ببینید آیا می‌توانید برنامه دارو یا درمان خود را تغییر دهید یا خیر! آنها همچنین ممکن است بتوانند راه هایی را برای کاهش هر گونه درد و ناراحتی پیشنهاد کنند.
نکات پایانی عوارض داروهای شیمی درمانی
شیمی درمانی، به عنوان یکی از روش های رایج درمان سرطان سینه، می تواند نقش حیاتی در افزایش طول عمر و از بین بردن سلول های سرطانی ایفا کند. با این حال، این روش درمانی خالی از عوارض جانبی نیست؛ نوع و شدت این عوارض به داروهای شیمی درمانی مورد استفاده و شرایط فرد بستگی دارد. از جمله شایع ترین عوارض شیمی درمانی سرطان سینه، می‌توان به عفونت، کبودی یا خونریزی شدید، ریزش مو و عفونت اشاره کرد.
خوشبختانه راه های مختلفی برای مدیریت و کنترل عوارض جانبی شیمی درمانی وجود دارد؛ در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما می تواند در مورد نحوه مدیریت عوارض جانبی و کاهش ناراحتی های احتمالی، راهنمایی های لازم را ارائه دهد.
آدرس مطب: میدان آرژانتین خیابان الوند روبروی بیمارستان کسری بن بست آریا پلاک ۲ ساختمان پزشکان آریا طبقه اول
شماره تماس مطب: 02188732902
منابع:
